شوینده ها موادی پرکاربرد برای زدودن انواع چربی و آلودگی ها از سطوح مختلف هستند.
آلکیل بنزن خطی (Linear alkyl benzene) و سولفونیک اسید (Sulfonic acid) دو ماده شیمیایی متداول در ترکیب مایع ظرفشویی است که تجزیه‌پذیری و سازگاری بالایی با محیط زیست دارد.
دی اتانول آمید و یا تری اتانول آمید بهترین ماده برای خنثی کردن اسید است و باعث افزایش تولید کف در مایع می‌شود و از بروز آلرژی و حساسیتهای پوستی پیشگیری می‌کند.
سدیم لوریل اتر سولفات ( SLS) با نام تجاری تگزاپون، یکی از قوی‌ترین پاک‌کننده‌های چربی از روی سطوح است.
از گلیسیرین در فرمول مایع ظرفشویی استفاده می‌شود تا باعث سازگاری مواد شوینده با پوست شود.
بسیاری از مردم قابلیت کف‌کنندگی مایع ظرفشویی را ملاکی برای با کیفیت بودن مایع می‌دانند. به همین خاطر، تولیدکنندگان مایع ظرفشویی از ترکیباتی همچون آلکانول آمیدها، بتائین ها و آمین اکسیدها استفاده می‌کنند. هرچند میزان کف ایجاد شده، نشانه‌ای برای پاک‌کنندگی بیشتر نیست. باقی مانده مایع‌ها ممکن است در فرایند شست و شو کامل از بین نروند و در طولانی مدت سلامت افراد را به خطر بیاندازند.
فرمالین (formalin) ماده افزودنی دیگری است که به منظور پیشگیری از فاسد شدن مایع در آن استفاده می‌شود. مقدار این ترکیب نباید بیشتر از ۰.۳ درصد باشد؛ زیرا باعث وارد شدن آسیب به پوست و بروز آلرژی می‌شود.
- ترکیب شیمیایی مایع ظرفشویی
امروزه رایج ترین روش ساخت مواد شوینده در صنعت از طریق یک روند تکراری انجام می شود، طرز تهیه مایع دستشویی صنعتی که در آن با استفاده از ترکیبات شیمیایی مختلف مانند سورفکتانت ها (با خاصیت پاک کنندگی)، مایع دستشویی تولید می شود. در طی این فرایند، ممکن است مواد شیمیایی برای افزایش ماندگاری، قدرت پاک کنندگی، بهبود خاصیت نرم کنندگی و.. به آن اضافه شود. آب دارای کشش سطحی شدیدی است که باعث می شود قطرات روی ترکیبات مختلف از پلاستیک تا پارچه، بر روی سطح قرار گیرند و جذب پارچه نشوند. این امر روند خیس کنندگی آب را کند می کند و توانایی تمیز کردن آن را مهار می کند.
سورفکتانت ها یکی از ترکیبات اصلی تشکیل دهنده مایع دستشویی هستند. این ترکیبات با کاهش کشش سطحی آب، باعث می شوند قطرات آب به راحتی پخش شوند و سطح را مرطوب کنند. همچنین، مواد فعال کننده سطح (سورفکتانت) به عنوان یک امولسیون کننده، باعث حل شدن چربی و آلودگی و بقایای میکروب ها می شوند و آنها را در آب پخش می کنند و اجازه می دهند به آسانی از سطح پوست دست آبکشی شوند. دستورالعمل های ساخت مایع دستشویی می تواند متفاوت باشد اما استفاده از برخی ترکیبات در یک روند کلی، برای تمام فرمولاسیون های مایع دستشویی یکسان می باشد. چند ماده رایج در ساخت مایع دستشویی شامل:
- سدیم بنزوات و بنزوئیک اسید
- سورفکتانت آنیونی مانند سدیم لوریت سولفات
- متیل ایزوتیازازولینون و متیل کلرو ایزوتیازازینون
- سورفکتانت آمفوتریک مانند کوکامیدو پروپیل بتائین
- عطر و اسانس
- تنظیم کننده های pH
- نرم کننده و مرطوب کننده
- رنگم پی اچ
- تفاوت مایع ظرفشویی و دستشویی
در تولید مایع دستشویی همان ترکیباتی استفاده می شوند که در رابطه با فرآیند تولید مایع ظرفشویی استفاده می شود. مهم ترین تفاوت این دو نوع شوینده، غلظت ترکیبات تشکیل دهنده آن ها است. در مراحل تولید مایع دست شویی معمولا مرحله تنظیم پی اچ محصول با دقت بیشتری انجام می گیرد تا با پی اچ طبیعی پوست سازگار باشد و درنهایت شوینده ای ملایم و سازگار با پوست به دست آید.
مایع شوینده از نظر ظاهری، شفاف و مایع دستشویی از نظر ظاهر کدر است.
- عوارض ترکیبات شیمیایی موجود در شوینده ها
سدیم لوریل اتر سولفات یا تگزاپون که برای تولید کف به شوینده ها اضافه می شود باعث خشکی پوست می شود. آلکیل بنزین و سولفونیک اسید با خاصیت خورندگی ضعیف سبب خارش پوست شده و حتی ممکن است باعث زخم شدن پوست شود. آسیل اکسی اتیل ماده شیمیایی موجود در نرم کننده هاست که یک سورفاکتانت کاتیونی است که به دلیل تاثیرات مضر بر روی پوست باید هنگام مصرف از دستکش استفاده کرد.
بطورکلی بهتر است برای حفظ سلامتی هنگام استفاده از شوینده ها از بوییدن آن ها وقرار گرفتن طولانی مدت در معرض آن ها جلوگیری کرد.